Rhywogaethau Anfrodorol Ymledol (INNS) yn CNPT

Ymhlith y rhain, mae Jac y Neidiwr, Clymog Japan a’r Rhododendron yn ddrwg-enwog, ond mae pob un o’r rhywogaethau yn y rhestr hon yn cael effaith sylweddol ar un neu ragor o’n prif gynefinoedd (gweler Tabl 2). Gallai rhywogaethau ymledol eraill posibl yn y sir, megis Bysedd y Blaidd, Llwyni Mwyar Trilliw, Pidyn-y-gog Americanaidd a Gwyddfid Henry fod yn fygythiad yn y dyfodol.

Mae sawl rhywogaeth arall o neoffytau sy’n doreithiog ac yn cystadlu’n egnïol, yn enwedig mewn amgylcheddau olyniaethol cynnar neu ar dir gwastraff, gan gynnwys rhai rhywogaethau o Friweg, Amrhydlwyd Bilbao a’r Mwstard Llwyd, ond nid oes dim o’r rhain yn cael effaith sylweddol ar fioamrywiaeth leol. Yn yr un modd, mae nifer o rywogaethau sy’n cael eu taflu allan o erddi i’w canfod yn helaeth ac yn barhaus yn y sir, yn enwedig y Trewyn Brych a Chrib-y-ceiliog, ond ni chredir bod y rhain yn cael effaith sylweddol ar fioamrywiaeth ar hyn o bryd.

Mae planhigion gardd sydd wedi ymsefydlu a/neu gynefino mewn rhai cynefinoedd lle gallent drawsbeillio a ffurfio croesryw â rhywogaeth frodorol yn broblem ddiddorol. Dwy enghraifft arwyddocaol o hyn fyddai Clychau’r-gog Sbaenaidd (a Chroesryw) a’r ffurf o Farddanadl Melyn yr Ardd sydd â dail blotiau arian. Ni wyddys i ba raddau y mae Clychau’r-gog Sbaenaidd/Croesryw wedi croesi â Chlychau’r Gog brodorol na’r effaith y gallai hyn ei chael ar burdeb genetig poblogaethau o Glychau’r Gog brodorol yn lleol. Ar hyn o bryd, nid oes fawr o dystiolaeth bod achos i bryderu ond mae cael gwared ar y Clychau’r Gog Sbaenaidd/Croesryw sydd wedi cynefino mewn ardaloedd lle gallent groesi â Chlychau’r Gog brodorol, e.e. mewn coetiroedd a gwrychoedd hynafol, yn ymddangos yn gam gochelgar. Yn yr un modd, byddai’n ddoeth rheoli poblogaethau o Farddanadl Melyn yr Ardd sydd wedi cynefino, gan eu bod yn llawer mwy egnïol a chystadleuol na’r Farddanhadlen Felen frodorol.

​

Yn achos ffawna anfrodorol ymledol yn CNPT, mae gennym gofnodion ar gyfer nifer o rywogaethau, gan gynnwys:

• Minc Americanaidd

• Y Wiwer Lwyd

• Y Terapin Clustgoch

• Gŵydd yr Aifft

​

O’r anifeiliaid hyn, y Wiwer Lwyd efallai yw’r un mwyaf cyffredin, gan ei bod i’w chanfod ym mhobman yn CNPT ac fe’i gwelir yn gyffredin yn ein parciau, ein gerddi a’n coetiroedd. Rhywogaeth o Ogledd America yw’r Wiwer Lwyd, sy’n cystadlu’n egnïol â’r Wiwer Goch frodorol, a hefyd yn trosglwyddo afiechyd (Parapoxvirus) sydd wedi anrheithio poblogaethau’r Wiwer Goch yng Nghymru. Ar un adeg, roedd Gwiwerod Coch ym mhob rhan o CNPT ond erbyn 1999 roeddent wedi diflannu o’r sir ac o rannau helaeth o Gymru gyfan. Priodolwyd prinhad y Wiwer Goch i’r Wiwer Lwyd, ond mae’n debygol bod colli cynefinoedd, traffig ffordd ac ysglyfaethwyr eraill wedi effeithio arni hefyd. Yn yr un modd, gellir gweld cydberthynas debyg rhwng dirywiad Llygoden Bengron y Dŵr ac ymlediad y Minc Americanaidd, sydd wedi cael ei feio am ddirywiad Llygod Pengrwn y Dŵr mewn ardaloedd eraill ledled y Deyrnas Unedig. Nid oes gennym dystiolaeth helaeth fod ffawna anfrodorol eraill yn achosi problemau sylweddol yn CNPT, ond nid yw hynny’n golygu nad oes problemau.

Ceir disgrifiadau byr o’r INNS sy’n achosi’r pryder mwyaf yn CNPT ynghyd â chrynodeb o’u prif effeithiau ar y tudalennau canlynol. Casglwyd rhestr ehangach o’r INNS sy’n achosi problemau ledled Cymru ac mae manylion y rhestr hon ar wefan Partneriaeth Bioamrywiaeth Cymru.